آندوسکوپی - کولونوسکوپی

آندوسکوپی فوقانی که به آن ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (EGD) نیز گفته می‌شود، با عبور دادن یک آندوسکوپ قابل انعطاف از راه دهان به مری، معده، بولب و قسمت دوم دوازدهه انجام می‌پذیرد.
این روش بهترین راه برای معاینه مخاط بخش فوقانی دستگاه گوارش می‌باشد.

• آندوسکوپی تشخیصی
۱- مشخص کردن محل خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش
۲- خونریزی حاد گوارشی
۳- برداشتن نمونه با دید کامل از ضایعاتی که در مطالعات رادیولوژیکی مشخص شده است (زخم‌ها، نقایص پر شدگی و سرطان‌ها و...)
۴- ارزیابی در بهبود زخم‌های معده با درمان طبی (زخم‌های پپتیک)
۵- ارزیابی دیسفاژی، دل درد، انسداد راه خروجی معده; مثلاً درد قفسه سینه بعد از اینکه ارزیابی قلبی منفی باشد و کم خونی فقر آهن بعد از منفی بودن کولونوسکوپی
۶- ارزیابی ادینوفاژی
۷- نمونه‌برداری برای عفونت (مثل ویروس سیتومگال) یا پاسخ میزبان به دنبال پیوند
۸- پارگی Mallory –Weiss که آندوسکوپی بهترین روش تشخیصی است و خونریزی حاد ناشی از پارگی را می‌توان با تزریق اپی نفرین، انسداد انعقادی، جای‌گذاری گیره‌های مسدود کننده رگ یا بستن با نوار از راه آندوسکوپ درمان کرد.
۹- ریفلاکس معده به مری- انسداد حاد مری

• آندوسکوپی درمانی
۱- پولیپکتومی معده، اثنی عشر و مری
۲- خارج کردن اجسام خارجی
۳- خرد کردن توده‌های فشرده غذا و تفاله‌ها (bezoars)
4- درمان ضایعات خونریزی‌دهنده با درمان مستقیم حرارتی یا تزریقی
۵- درمان واریس ازوفاژ (بستن مری یا اسکلروتراپی)
۶- جاگذاری لوله‌های غذادهی روده باریک و لوله‌های گاستروستومی از طریق پوست
۷- جایگذاری وایر راهنما یا بالون جهت اتساع مری و معده
۸- فرو نشاندن تومورهای مری از طریق از بین بردن بافتی (vaporization) یا قرار دادن استنت در مری

• کولونوسکوپی
کولونوسکوپی، استاندارد روتین برای ارزیابی تشخیصی روده بزرگ است. با استفاده از فیبراوپتیک یا نوع ویدئویی کولونوسکوپ انعطاف‌پذیر طویل، هر قسمت از روده بزرگ می‌تواند مورد امتحان قرار گیرد و بدین ترتیب مانورهای درمانی را می‌توان در هر محل انجام داد. با یک سری حرکات دستی هماهنگ، لوله‌گذاری بی‌خطری از پیچ و خم‌های متعدد کولون مقدور می‌گردد.
کولونوسکوپی، معیاری طلایی برای تشخیص بیماری مخاطی کولون است و در مقایسه با تنقیه باریوم یا CT، کولونوسکوپ از حساسیت بیشتری برای تشخیص کولیت، پولیپ‌ها و سرطان برخوردار است.

• کولونوسکوپی تشخیصی
۱- غربالگری نئوپلازی کولورکتال، شایع‌ترین اندیکاسیون کولونوسکوپی می‌باشد.
۲- ارزیابی نشانه‌ها:
- خونریزی، مخفی یا واضح، خفیف یا شدید
- تغییر در عادات روده‌ای نظیر شروع یبوست جدید یا اسهال مزمن غیر قابل توجیه
- کم‌خونی و خون مخفی در مدفوع
- هماتوشزی خفیف (دفع خون قرمز روشن همراه یا بر روی مدفوع قهوه‌ای رنگ)
۳- ارزیابی قبل و بعد از عمل بیماران مبتلا به سرطان کولون
۴- باریم انمای غیر طبیعی
۵- غربالگری یا نظارت بر تومور در بیماران پر خطر
- کولیت اولسروز یا بیماری کرون طولانی مدت که قسمت عمده‌ای از کولون را مبتلا کرده است.
- سابقه فامیلی پولیپ یا سرطان
- دیورتیکول‌های کولون
- سندروم‌های پولیپوز مانند پولیپوز آدنوماتوز فامیلی یا سرطان کولون غیر پولیپوزی ارثی
- اشخاص با سن بالای ۵۰ سال

• کولونوسکوپی درمانی
۱- پولیپکتومی، شایع‌ترین مداخله درمانی در حین کولونوسکوپی می‌باشد.
۲- هموستاز ضایعات خونریزی‌دهنده
۳- گشاد کردن تنگی‌‌ها
۴- خارج کردن اجسام خارجی
۵- تخلیه کردن سندرم (ogilrei) یا ولولوس

• سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر، مشابه کولونوسکوپی بوده، اما تنها رکتوم و بخشی از کولون چپ قابل مشاهده است (نوعاً تا cm 60 از مقعد)

• موارد استفاده
۱- نشانه‌های مربوط به کولون، رکتوم یا مقعد مثل خونریزی، بیرون زدگی یا تورم، درد آنورکتال یا شکم، اسهال یا یبوست یا تغییر اجابت مزاج، خارش شدید
۲- ارزیابی قبل از اعمال جراحی آنورکتال
۳- نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری کولورکتال
۴- نمونه‌گیری بافتی برای بررسی آسیب‌شناسی و یا نمونه‌گیری از ترشح برای مطالعه باکتریولوژیک یا پارازیتولوژیک
۵- در آوردن جسم خارجی از رکتوم
۶- انجام تزریق (تزریق سم بوتولیم در اسفنکتر مقعد در درمان شقاق) ۷- درمان موضعی مثل درمان با فرمالین در موارد پروکتیت به دنبال رادیوتراپی گردآوری: نرگس رحمتی زیر نظر دکتر اسحاق حسینی (متخصص گوارش)