آفت دهان
آفت دهان
آفت دهان و یا بعبارت دیگر «زخمهای آفتی عود کننده در دهان» یکی از شایع‌ترین ضایعات و زخمهای دهان محسوب می‌شود. شیوع آن ۶۶-۵ درصد و بطور متوسط ۲۰% می‌باشد.
آفت دهان دارای ماهیت عود کننده می‌باشد بطوریکه ممکن است در فردی بطور متوسط ماهی یکبار بروز کند و یا برخی افراد ماهی ۲ یا ۳ بار به آن مبتلا شوند.
● علل بروز آفت
تاکنون هیچ علت قطعی برای بروز آفت شناخته نشده است ولی یک سری عوامل مستعد کننده جهت ایجاد آن مطرح شده‌اند این عوامل عبارتند از:
- آلرژی‌ها
- استعداد ژنتیکی
- کمبودهای تغذیه‌ای مثل کمبود آهن، کمبود اسید فولیک
- اختلالات خونی
- عوامل هورمونی
- ضربه و تحریکات مکانیکی
- استرس و فاکتورهای روحی – روانی
عوامل ذکر شده می‌توانند بصورت منفرد و یا با یکدیگر، در برخی افراد زمینه بروز آفت را افزایش دهند طبق آخرین تحقیقات انجام یافته در این زمینه هر کدام از عوامل فوق که بعنوان عوامل مستعد کننده مطرح هستند. می‌توانند یک اختلال ایمنولوژیکی و یا اختلال در عملکرد و تنظیم سیستم ایمنی و دفاعی بصورت موضعی در مخاط ایجاد نمایند و همین امر می‌تواند موجب ایجاد زخمهای آفتی شود.
● نماد بالینی آفت دهان
آفت دهان می‌تواند از نظر ظاهر بالینی به ۳ فرم دیده شود.
۱. زخمهای آفتی کوچک
۲. زخمهای آفتی بزرگ
۳. زخمهای آفتی بسیار کوچک و متعدد (شبیه زخمهای تبخال)
زخمهای آفتی کوچک حداکثر دارای قطر ۱ سانتیمتر هستند و بصورت ناحیه‌ای سفید رنگ و یا زردرنگ (که همان ناحیه زخمی است) در زمینه‌ای قرمز و ملتهب می‌باشند. حاشیه این زخمها کاملاً صاف و منظم بوده و با سوزش و درد فراوان همراه هستند.
در زخمهای آفتی بزرگ معمولاً قطر ضایعه بیش از یک سانتیمتر می‌باشد و در زخمهای آفتی بسیار کوچک و متعدد، زخمها به صورت متعدد و شاید به تعداد ۲۰-۱۰ عدد برسد قطر آنها بسیار کوچک و در حدود ۳-۱ میلی‌متر است. زخمهای آفتی کوچک معمولاً ۱۴-۷ روز طول می‌کشند تا بهبود یابد در حالیکه برای بهبودی کامل زخمهای آفتی بزرگ شاید هفته‌ها یا حتی ماه‌ها زمان لازم است. شایع‌ترین نواحی از مخاط دهان که می‌توانند مبتلا به آفت شوند عبارتند از: مخاط لب، گونه، زبان و هر ناحیه مخاطی که دارای لغزندگی و تحرک است. زخمهای آفتی بزرگ معمولاً در نواحی خلفی دهان مثل ناحیه کام نرم و لوزه‌ها ایجاد می‌شوند.
● درمان:
بعلت اینکه هنوز علت قطعی برای آفت‌های دهان شناخته نشده است، درمان آن شامل درمان علامتی است یعنی کاهش علائم و درد و سوزش. در مواجهه با فردی که دچار آفت‌های مکرر می‌شود، بهتر است ابتدا فاکتورهای مستعد کننده بروز آن شناخته شود و نسبت به رفع آنها اقدام شود. برای تجویز درمان‌های علامتی نیز بهترین زمان، زمانی است که هنوز زخم واضحی در دهان تشکیل نشده باشد. چرا که معمولاً افراد قبل از بروز زخم در دهان احساس سوزش و یا خارش در ناحیه مورد نظر را دارند و اگر درمان‌های علامتی در همان زمان بکار رود، زخم ایجاد شده کوچک‌تر و طول مدت آن کوتاه‌تر و سوزش و درد آن کمتر خواهد بود.
درمان‌های رایج برای تسکین درد آفت دهان شامل موارد زیر می‌باشد:
- استفاده از شربت رقیق شده دیفن هیدرامین بصورت دهان شویه
- استفاده از شربت آلومینیوم Mg بصورت دهانه شویه
- استفاده از مخلوط دهان شویه‌های کلرهگزیدین و آنتی بیوتیک و تتراسایکلین که هر دو جز عوامل ضدعفونی کننده بشمار می‌آیند (با تجویز پزشک)
- ولی با توجه به اینکه این ضایعه دارای ماهیت ایمنولوژیکی است، استفاده از داروهای سرکوب کننده و تنظیم کننده سیستم دفاعی و ایمنی می‌تواند در کاهش علائم آفت مؤثر باشد. در این مرحله از بیماری ویزیت پزشک الزامی بوده و درمان‌هایی که دراین زمینه می‌توانند برای آفت مؤثر باشند عبارتند از:
۱. استفاده از پمادهای مخصوص دهان - استفاده از ژل 5% Flucinonid
- استفاده از آمپول‌های بتامتازون بصورت دهان شویه بدین صورت که هر بار بیمار یکی از این آمپول‌ها را که مصرف تزریقی دارد شکسته و محتویات آنرا درون لیوان ریخته و با کمی آب و یا شربت دیفن هیدرامین مخلوط و سپس آن را بصورت دهان شویه استفاده کند. لازم بذکر است که دهان شویه نباید بلعیده شود.
- تزریق داروهای کورتونی به این ضایعه که این روش برای زخمهای آفتی بزرگ و بسیار دردناک می‌تواند موثر واقع شود.
تهیه و تنظیم:
- دکتر شکوفه شهرابی دندانپزشک و متخصص پاتولوژی دهان و فک و صورت - میترا کیانوش، بهداشتکار دهان و دندان