۰۷ علایم حیاتی

۰۷ علائم حیاتی

علائم حیاتی علائمی هستند که نشانه وجود حیات در شخص می‌باشند و شامل موارد زیر هستند:
۱. نبض
۲. تنفس
۳. فشارخون
۴. درجه حرارت بدن
•نبض
با هر ضربان قلب یک حرکت موجی شکل در طول سرخرگها ایجاد می‌شود. این موج را اصطلاحاً نبض می‌گویند. در محل‌هایی که سرخرگ از روی استخوان عبور می‌کند و به پوست نزدیک تر است، این حرکت موجی شکل نبض لمس می‌شود. برای گرفتن نبض از نرمه انگشتان خویش، البته بجز انگشت شست که خود دارای نبض می‌باشد، استفاده کنید. محلهای مناسب لمس نبض عبارتند از:
۱- نبض رادیال، لبه خارجی و جلویی انتهای ساعد که محل لمس نبض شریان زند زبرین (رادیال) می‌باشد.
۲- نبض کاروتید، شریان گردنی (کاروتید) که در فرورفتگی بین عضلات گردن و حنجره در مجاورت برجستگی سیب آدم لمس می‌شود. بررسی نبض در ناحیه گردنی معمولاً در فوریت‌های پزشکی انجام می‌گیرد.
۳- نبض براکیال یا بازویی، در شیرخواران ممکن است یافتن نبض در قسمت بالا و داخل بازو راحت تر صورت پذیرد.
نحوه بررسی نبض رادیال: سه انگشت خود را در فرورفتگی واقع در بالای چین‌های مچ (خطوط مچ دست) و در قاعده انگشت شست قرار داده و مختصری فشار دهید. موارد زیر را بررسی و ثبت کنید. تعداد نبض در دقیقه – قدرت نبض (قوی یا ضعیف) - ریتم نبض (منظم یا غیر منظم).
در افراد بالغ نبض با سرعتی بین ۱۰۰-۶۰ بار در دقیقه می‌زند.سرعت (تعداد نبض در کودکان بیشتر است و در بالغین ورزیده می‌تواند کمتر باشد.) تعداد نبض ممکن است در حین ورزش، ترس، تب، از دست دادن خون و برخی از بیماری‌ها افزایش یابد و مواردی نظیر افزایش فشار داخل جمجمه، غش کردن (با منشأ روحی روانی) و برخی موارد خاص از بیماری‌های قلبی می‌توانند سبب کاهش تعداد نبض گردند.

• تنفس
عمل تنفس شامل دو قسمت دم و بازدم است. شما باید قادر باشید بیمار را از نظر وجود یا عدم وجود تنفس، عمق و نظم آن بررسی کنید. افراد بالغ متوسط الجثه به طور طبیعی تقریباً ۱۶ بار و کودکان ۳۰-۲۰ بار در دقیقه تنفس می‌کنند. جهت بررسی وجود تنفس پس از بازکردن راه هوایی، گوش خود را به دهان و بینی بیمار نزدیک کنید، درحالی که به قفسه سینه بیمار نگاه می‌کنید در این حالت صدای تنفس را می‌شنوید، گرمای بازدم را با گونه لمس می‌کنید و حرکات قفسه سینه را می‌بینید. به مرور با کسب تجربه می‌توانید عمق تنفس کافی را حدس بزنید.
سرعت تنفس می‌تواند با مداخله مرکز تنفسی در مغز به عنوان واکنشی نسبت به برخی عوامل مثلاً در پاسخ به سطوح غیر طبیعی اکسیژن یا دی اکسید کربن در خون، هیجانات روحی، ورزش، سوانح و بیماری‌ها تغییر کند که معمولاً به صورت افزایش سرعت خواهد بود.
در ضمن، طبق اراده و میل شخصی نیز می‌توان عمق و سرعت تنفس را تغییر داد.

• فشار خون
فشاری که در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می‌شود را فشار خون می‌نامند که توسط دستگاه فشار سنج قابل اندازه گیری است.
• روش اندازه گیری فشار خون:
برای اندازه گیری فشار خون، بازوبند مخصوص را روی بازوی مصدوم گذاشته و به وسیله پوار پلاستیکی آن را باد می‌کنیم تا وقتی که نبض شریان بزند، سپس به وسیله پیچ مربوطه به پوار، فشار هوای داخل بازوبند را کم کرده تا اولین ضربه فشار سیستولیک (ماکزیمم) با دست و یا گوشی احساس شود که مربوط به قدرت انقباض عضلات است و زمانی که دیگر صدایی به گوش نرسد بیانگر آن است که فشار دیاستولیک (مینیمم) دوره استراحت قلب قبل از انقباض را طی می‌کند.
اختلاف بین درجه فشار دیاستولی و سیستولی در تشخیص بیماری‌ها و معالجه آن رل مهمی را بازی می‌کنند. مقدار فشار خون به عواملی نظیر سن، جنس، وزن بدن، حالات روحی، هیجانات و حالات فیزیولوژیک بدن بستگی دارد.
در سنین بالا بدلیل تصلب شرایین (سفت وسخت شدن دیواره سرخرگها و شریآنها) عروق، مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند. در نتیجه فشار خون بالا می‌رود، سموم نیز ممکن است باعث بالا رفتن فشار خون شوند.
لازم به یادآوری است که برای اندازه گیری فشار خون، بیمار باید در حالت نشسته و یا خوابیده باشد.
• درجه حرارت بدن:
بدن باید برای حفظ دمای خود در دامنه مناسب یعنی ۸/۹۷ تا ۴/۱۰۰ درجه فارنهایت یعنی ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتی گراد، تعادل ثابتی بین دریافت حرارت و از دست دادن آن برقرار سازد که اصولاً عمل حفظ این تعادل بر عهده یک ترموستات در عمق مغز می‌باشد.
• روش ارزیابی دمای بدن:
- دماسنج را از طرفی نگه دارید که مخزن مایع نقره‌ای رنگ (معمولاً مخزن جیوه) قابل رؤیت باشد.
- دماسنج را تکان دهید، تا حدی که سطح مایع درون آن زیر نشانگر دمای طبیعی قرار بگیرد (زیر ۳۷ درجه سانتی گراد)
- دماسنج را زیر زبان بیمار قرار دهید و بگذارید به مدت سه دقیقه در محل باقی بماند. دمای بدن را می‌توانید با مشاهده سطحی که مایع در آن قرار گرفته است خوانده و بدست بیاورید.
- در مورد کودکان می‌توانید آنرا در ناحیه زیر بغل به مدت سه دقیقه قرار دهید.
در مواقعی که نباید از طریق دهان دماسنج را استفاده کرد:
۱- افراد بیهوش
۲- افسرده
۳- سرفه‌های شدید
۴- حمله آسم
۵- بیماران صرعی یا تشنجی
۶- زخم یا توده در دهان
۷- کودکان زیر ۵ سال

منبع: مبانی کمک‌های اولیه، ترجمه: دکتر نادر سید رضوی. انتشارات: مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هلال ایران. چاپ اول .۱۳۸۳.